Kiedy terapia rodzinna?

Rodzina to grupa osób połączonych silnymi więzami uczuciowymi. Rodzina jest systemem, składającym się z jednostek, które wzajemnie na siebie oddziałują. Rodzina to także środowisko wychowawcze dzieci. Obecnie rodziny są bardzo różnorodne pod względem formalnym, sposobu funkcjonowania, rodzaju relacji pomiędzy członkami rodziny. Niemniej jednak rodzina stanowi ważny kontekst życia człowieka. Kontekst ważny nie tylko w codziennym życiu każdego z nas, ale także w procesie terapeutycznym.

Każda rodzina boryka się z różnymi problemami i charakteryzuje się specyficznymi dla siebie sposobami ich rozwiązywania, ulegając tym samym zmianom i przeobrażeniom. Wspomniane w pierwszych dwóch zdaniach artykułu więzi uczuciowe łączące członków rodziny oraz oddziaływania pomiędzy nimi powodują, że nikt nie jest wolny od wpływu osób, które stanowią jego rodzinę. Pomimo ważności instytucji rodziny w życiu człowieka, do lat 70 XX wieku za prawdziwą terapię uznawano jedynie psychoterapię indywidualną. Terapeuta nie włączał członków rodziny swojego klienta w proces terapeutyczny. Co więcej terapeutom nawet zalecano, by nie kontaktowali się z członkami rodziny klientów. Klimat emocjonalny w rodzinie, postawy, reakcje jaj członków, ogólny sposób funkcjonowania rodziny nie stanowiły przedmiotu zainteresowania terapeutów. Jednocześnie psychoterapeutów cały czas zastanawiało, dlaczego po wyjściu ze szpitala u pacjentów nawracają zaburzenia. Ponadto obserwowano, że po powrocie pacjenta do domu, ktoś inny z rodziny doświadczał problemów psychicznych. To wszystko pokazywało, że kontekst rodziny jest ważny w procesie terapeutycznym nie tylko w przypadku wyjaśniania przyczyn trudności pacjentów, ale także w szukaniu rozwiązań ich problemów i utrzymywaniu pożądanej zmiany.

Terapia rodzinna wskazana jest w sytuacji, kiedy relacje między członkami rodziny są zaburzone, na przykład dochodzi między nimi do kłótni, konfliktów, przemocy, agresji, ale także wtedy, kiedy rodzina doświadcza kryzysu, spowodowanego jakimś traumatycznym wydarzeniem, np. śmiercią członka rodziny, niepełnosprawnością, rozwodem, utratą pracy, przeprowadzką. Terapia rodzinna wskazana jest zwłaszcza w przypadku problemów z zachowaniem dziecka. Kiedy rodzic dzwoni do terapeuty i chce umówić swoje dziecko na wizytę, może usłyszeć, że terapeuta w pierwszej kolejności chciałby spotkać się nie z dzieckiem, a z rodzicami dziecka. Co więcej, rodzice mogą usłyszeć, że w trakcie dalszych spotkań także będą niezbędni, a nawet dowiedzą się, że terapeuta może chcieć zaprosić na sesje terapeutyczną pozostałe dzieci, które wychowują się w tej rodzinie. Terapia rodzinna może być dobrym rozwiązaniem również w sytuacji, kiedy rodzice przeżywają trudności w pełnieniu ról rodzicielskich, lub kiedy chcieliby, aby ich rodzina funkcjonowała lepiej. Terapia całej rodziny jest również wskazana w sytuacji, kiedy jeden z członków rodziny choruje na chorobę psychosomatyczną, czyli taką, w przypadku, której wiadomo, że ma podłoże emocjonalne, często związane z klimatem emocjonalnym panującym w rodzinie (np. astma, wrzody żołądka, nadciśnienie).

W praktyce w trakcie terapii rodzinnej, członkowie rodziny mogą podczas poszczególnych sesji spotykać się w różnych układach, tzn. na jednej sesji mogą być obecni sami rodzice, a na kolejnej rodzice wraz z dzieckiem. Spotkania zazwyczaj trwają 1,5 godziny i odbywają się, co dwa tygodnie. Liczba spotkań zależy od wielu czynników, dlatego nie da się z góry określić ile sesji będzie potrzebnych. Pierwsze 2-3 spotkania są zazwyczaj spotkaniami organizacyjnymi, służącym zawarciu kontraktu terapeutycznego i omówieniu celów terapii. Terapeuta podczas tych spotkań stara się jak najlepiej poznać problem rodziny, jej sytuacją, każdego jej członka, by w kolejnym kroku móc dobrać najskuteczniejsze metody terapii.

Rodzina w proces terapeutyczny może być włączona w sposób rzeczywisty, kiedy więcej niż jeden jej członek przychodzi na sesja terapeutyczne, lub w przypadku terapii indywidualnej, kiedy podczas sesji terapeuta pyta o kontekst rodzinny klienta. Nie mniej kontekst ten jest zawsze istotny w procesie terapeutycznym. Nie jesteśmy, bowiem samotnymi wyspami, na które inne wyspy nie mają wpływu.